De stad Hasselt en de gemeente Kortessem hebben op 21 november 2023 definitief goedkeuring gegeven aan een vrijwillige samenvoeging op gemeentelijk vlak per 1 januari 2025. De steden Borgloon en Tongeren hebben gelijkaardig besloten op 17 oktober 2023. De intentiebeslissingen daartoe dateren reeds van 30 augustus 2021 (Tongeren), 2 september 2021 (Borgloon), 25 april 2023 (Hasselt) en 28 april 2023 (Kortessem).
Deze voorgenomen gemeentefusies, beslist door de Vlaamse overheid, hebben noodgedwongen ook gevolgen voor de politiezones waarvan de betrokken gemeenten deel uitmaken. Zo zal op 1 januari 2025 moeten worden vastgesteld dat het grondgebied van de politiezones Kanton Borgloon, Limburg Regio Hoofdstad (LRH) en Tongeren-Herstappe veranderd is in de zin dat de gemeente Kortessem en de stad Borgloon door hun gemeentelijke fusie met respectievelijk de stad Hasselt en de stad Tongeren niet langer deel uitmaken van de politiezone Kanton Borgloon.
Het restant van deze politiezone, zijnde de gemeenten Alken, Heers en Wellen, kan op zich onmogelijk een politiezone blijven uitmaken gelet op de vereiste van het verzekeren van een basispolitiezorg, zodat het past deze situatie per 1 januari 2025 proactief te regelen en de continuïteit van de politiewerking voorop te stellen.
In 2016 werd in de Wet op de geïntegreerde politiedienst (WGP) de mogelijkheid ingevoerd om vrijwillig de grenzen (en aldus de samenstelling) van bestaande politiezones te wijzigen. Hiertoe dient aan een aantal voorwaarden te zijn voldaan:
De wetgever heeft aldus toegelaten dat een gemeente vrijwillig een politiezone kan verlaten en aansluiten bij een andere zone, weliswaar met akkoord van alle betrokken gemeenten. Het voordeel van deze vrijwillige procedure is dat men de regie in eigen handen houdt.
In die optiek heeft de gemeente Alken op 25 mei 2023 en op 30 augustus 2023 de wens geuit om de politiezone Kanton Borgloon te verlaten en per 1 januari 2025 aan te sluiten bij de politiezone LRH. De gemeente Kortessem deed hetzelfde bij gemeenteraadsbeslissing van 26 mei 2023.
De stad Borgloon heeft op haar beurt op 26 oktober 2023 formeel beslist om per 1 januari 2025 aan te sluiten bij de politiezone Tongeren-Herstappe. Ook de gemeenten Heers en Wellen hebben in de toekomst voor deze zone gekozen, meer bepaald bij gemeenteraadsbesluit van 30 oktober 2023 respectievelijk 27 oktober 2023.
In deze voornoemde besluiten werd aldus door de vijf gemeenten gekozen om de politiezone Kanton Borgloon per 1 januari 2025 vrijwillig te ontbinden en aan te sluiten bij andere zones. Dit houdt meteen in dat men de huidige legislatuur in de drie bij de wijziging betrokken politiezones kan uitdoen.
In elk van deze betreffende gemeenteraadsbesluiten werd bovendien de operationele en organisatorische meerwaarde van de keuze voor aansluiting bij een bepaalde politiezone gemotiveerd, een eerste stap in de procedure van vrijwillige defusie zoals bepaald door art. 91/11 WGP.
De tweede stap behelst het akkoord van alle bij de voorliggende wijziging betrokken gemeenten.
In casu gaat het om de gemeenten Alken en Kortessem (de zgn. vertrekkende) en alle gemeenten die de deel uitmaken van de huidige politiezone LRH (de zgn. ontvangende), die samen per 1 januari 2025 een nieuwe politiezone zullen vormen.
Dit akkoord wordt vandaag aan de gemeenteraad voorgelegd.
Het dient aanbeveling om nog voor 31 december 2023 hierover te beslissen, gelet op de omzendbrief d.d. 9 juni 2023 van de Vlaams minister van Binnenlands Bestuur, Bestuurszaken, Inburgering en Gelijke Kansen, die stelt dat in een verkiezingsjaar geen beslissingen mogen worden genomen die het beleid van de nieuwe raden of de toekomstige ontwikkeling van de financiën nodeloos zouden verstoren. Later beslissen zou eventuele discussies over de draagwijdte van deze omzendbrief met zich kunnen meebrengen. Bovendien dient rekening gehouden te worden met het gegeven dat 2024 ook een verkiezingsjaar is voor de federale regering is met mogelijke bevoegdheidsgevolgen op dat niveau.
Procedure vrijwillige wijziging van de grenzen van een politiezone
WAT? | WANNEER? DUIDING? | WETSGROND |
1 . Bepalen van operationele /organisatorische meerwaarde | - vóór de aanvraag - door gemeenteraad vertrekkende gemeente(n) :
| 91/11 WGP |
2. Gezamenlijke gemotiveerde aanvraag door de gemeenteraden die deel uitmaken van de vorige politiezones bij de ministers van Justitie en van Binnenlandse Zaken.
In bijlage:*
| - instemming vereist van alle gemeenteraden zowel van ontvangende als vertrekkende gemeenten : gemeenten zones LRH, Kanton Borgloon en Tongeren Herstappe
| 91/12 + 257quinquies/12 WGP |
3. Koninklijk Besluit tot bepaling van het territoriaal ambtsgebied van de nieuwe politiezone (eerste KB). | - op voordracht van de beide ministers van Binnenlandse Zaken en van Justitie. - De bevoegdheden van de organen van de vorige politiezones (gemeente-/politieraad, college van burgemeester en schepenen/politiecollege) worden beperkt tot de handelingen die betrekking hebben op het dagelijks beheer, de dringende zaken en de lopende zaken. - timing : 01/2024
| 91/12 WGP |
4. Verzamelstap Tussenperiode waarin een overeenkomst tussen de betrokken gemeenten kan worden gesloten om de werkingsmodaliteiten in de hoedanigheid van een enkele operationele entiteit vast te leggen.
| - voorbereiding overgang nieuwe zone - geen nieuwe politieraad of politiecollege wel gemeentelijke betrokkenheid: gemeenteraden oefenen bevoegdheden politieraad uit en burgemeesters die van het politiecollege - 2024
| 257quinquies/4/16/17 WGP |
5. Koninklijk besluit tot Instelling nieuwe politiezones
| - datum van ingang gemeentelijke fusies - huidige zones kunnen lopende legislatuur voleindigen - nieuwe zones starten met nieuwe volwaardige termijn - 01/01/2025
| 257quinquies/5/ 11 juncto WGP |
6. Ter goedkeuring voorleggen van de nieuwe zonale veiligheidsplannen aan de Ministers van Binnenlandse Zaken en van Justitie.
| binnen de vier maanden na de oprichting van de nieuwe politiezones - voor 01/05/2025 | 91/8/13 WGP |
Procedurestappen en - aandachtspunten toetreding Kortessem en Alken tot de politiezone LRH
In casu betreft het de aansluiting van de gemeenten Alken en Kortessem bij de politiezone LRH om vanaf 1 januari 2025 een nieuwe zone te vormen, zodat het akkoord van alle betrokken gemeenteraden vereist is.
Het dient aangestipt dat met de ontbinding van de politiezone Kanton Borgloon op 1 januari 2025 het personeel, goederen, activa en passiva van deze zone zal worden verdeeld over de zones waarbij wordt aangesloten. De regelgeving bepaalt hieromtrent dat :
In die optiek zal bijvoorbeeld het hoofdcommissariaat door keuze van Borgloon voor de politiezone Tongeren-Herstappe overgaan naar deze laatste, terwijl het wijkkantoor in Alken naar de zone LRH zal verschuiven.
De artikelen 91 /12 en 257quinquies/12 WGP bepalen daarom dat naast de uitdrukkelijke verwijzing naar de operationele meerwaarde uit stap 1 bij de aanvraag op advies van de betrokken korpschefs volgende bijlagen gevoegd:
Deze lijsten zijn als bijlagen bij dit besluit gevoegd. Het weze opgemerkt dat uit de parlementaire voorbereiding van de wet blijkt dat deze verdeling (en bijlagen) uiteraard alleen betrekking heeft op de zone waaruit wordt vertrokken. Het personeel, goederen, activa en passiva van de politiezone waarbij wordt aangesloten, gaan integraal mee over naar de nieuwe zone.
De wetgeving vergt het akkoord van de gemeenteraden, niet van de politieraden. Toch past het vanuit goed bestuur de organen van de betrokken politiezone te betrekken in het verloop van de procedure en hen derhalve regelmatig te informeren.
Vanaf dit besluit worden de bevoegdheden van de organen van de huidige politiezones Kanton Borgloon, LRH en Tongeren-Herstappe beperkt tot de handelingen die voortvloeien uit het dagelijks beheer, die gaan over de dringende zaken of die betrekking hebben op de lopende zaken. Sanctie is de niet-tegenstelbaarheid aan de organen van de nieuwe politiezones (art. 257quinquies/11 juncto 257quinquies/4 WGP).
Tevens worden de organen van de nieuwe politiezones opgericht. Wat de politieraad betreft, moeten er in principe geen politieraadsverkiezingen worden gehouden vermits de ontbinding van de zone Kanton Borgloon en aansluiting van de gemeenten bij hetzij de zone LRH hetzij de zone Tongeren-Herstappe gepaard gaat met de gemeentelijke fusies Kortessem-Hasselt en Borgloon-Tongeren. De bevoegdheden van de politieraad worden in dit geval uitgeoefend door alle betrokken gemeenteraden van de nieuwe politiezone tot aan de instelling van de nieuwe zones en de algehele vernieuwing van de politieraden begin 2025. Ook worden er in afwachting geen nieuwe politiecolleges gevormd. De bevoegdheden van het politiecollege in de nieuwe politiezones worden tot aan de instelling van de nieuwe zones gezamenlijk uitgeoefend door alle in de respectieve zone betrokken burgemeesters.
Zo moet het mandaat van korpschef in de zgn. ontvangende zones (= zones waarnaar de gemeenten van de gedefusioneerde zone bij aansluiten) niet worden vacant verklaard, omdat deze wijzigingsoperatie zoals hoger gesteld zowel voor de aansluiting bij de zone LRH als voor de aansluiting bij de zone Tongeren-Herstappe gepaard gaat met een fusie van gemeenten (art. 257quinquies/17 WGP). Dit principe geldt mutatis mutandis ook voor de bijzonder rekenplichtige en de politiesecretaris. Bedoeling van deze uitzondering is om geen hiaat te krijgen in de politiebedeling en de voorbereiding naar de nieuwe zonestructuur meteen van start te kunnen laten gaan. Er begint geen nieuw mandaat van korpschef te lopen. De termijn van diens mandaat in de huidige, ontvangende zone blijft doorlopen.
Ter voorbereiding van de nieuw te vormen politiezones zullen in de tussenperiode van 2024 eveneens een aantal zaken moeten worden aangevraagd of stukken worden opgemaakt, waaronder:
Bepaalde beslissingen kunnen de nieuwe zones in wording in dit stadium nog niet treffen, zoals overheidsopdrachten lanceren of personeel werven.
Gelet op het decreet lokaal bestuur art. 40;
Decreet van 22 december 2017 over het lokaal bestuur, artikelen 2, 40 en 41, 9°.
De wet van 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motiveringsplicht van bestuurshandelingen, en latere wijzigingen.
De wet van 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus, artikelen 91/11 e.v. evenals 257quinquies/11 e.v.
Het Koninklijk Besluit van 27 december 2000 houdende de indeling van het grondgebied van de provincie Limburg in politiezones.
Er wordt een gemotiveerde aanvraag tot wijziging van de grenzen van de politiezones Limburg Regio Hoofdstad (LRH) en de politiezone kanton Borgloon ingediend bij de ministers van Binnenlandse Zaken en van Justitie.
Op advies van de korpschefs van de politiezones LRH, Kanton Borgloon en Tongeren-Herstappe worden volgende handelingen aangenomen:
Deze lijsten worden integraal bij dit besluit gevoegd.
Het personeel, de goederen en activa en passiva van de huidige politiezone LRH zullen integraal naar de betreffende nieuwe, hierboven omschreven politiezone overgaan.